Dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời từ khi mẹ mang thai đến khi trẻ tròn 24 tháng tuổi là giai đoạn vàng quyết định sức khỏe, chiều cao, trí tuệ của trẻ trong suốt cuộc đời.
Cán bộ Trạm Y tế xã Lai Khê đo chiều cao và cân nặng cho trẻ
Dinh dưỡng trong những năm tháng đầu đời đóng vai trò quyết định đối với sức khỏe và sự phát triển trí tuệ của trẻ. Nếu chế độ ăn không đầy đủ hoặc không đúng cách, trẻ có thể đối mặt với hàng loạt hệ quả kéo dài suốt cuộc đời, như: giảm sức đề kháng, chậm phát triển chiều cao, cân nặng, kém tập trung hay tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính khi trưởng thành. Tại Việt Nam, dù có nhiều tiến bộ trong chăm sóc dinh dưỡng, tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ dưới 5 tuổi vẫn ở mức đáng lo ngại, nhất là tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi nêu trên. Bên cạnh đó, vấn đề gia tăng thừa cân, béo phì ở trẻ nhỏ lại nổi lên, tạo nên gánh nặng suy dinh dưỡng kép.
Theo các chuyên gia y tế, nguyên nhân của thực trạng này bắt nguồn từ nhiều yếu tố, cả chủ quan lẫn khách quan. Trước hết, kiến thức dinh dưỡng của nhiều phụ huynh còn chưa đầy đủ. Một số gia đình cho rằng trẻ mũm mĩm là khỏe mạnh, dẫn đến chế độ ăn thừa năng lượng nhưng thiếu chất. Ở chiều ngược lại, có phụ huynh lại nghe theo thông tin trên mạng, hạn chế tuyệt đối chất béo vì lo ngại béo phì, khiến khẩu phần của trẻ không cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết để hấp thu vitamin tan trong dầu. Bên cạnh đó, trẻ ngày càng dễ tiếp cận thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, trong khi thời gian vận động giảm đáng kể do sử dụng thiết bị điện tử. Đối với các gia đình thu nhập thấp, việc ưu tiên thực phẩm rẻ, giàu năng lượng nhưng nghèo vi chất khiến trẻ có nguy cơ vừa thiếu dinh dưỡng, vừa thừa năng lượng.
Thống kê của Trung tâm Kiểm soát bệnh tật những năm qua, tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng của thành phố Hải Phòng giảm đáng kể. Hiện tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng trên địa bàn thành phố là 6,1% trong khi đó tỷ lệ này của cả nước là 10,4%. Theo thống kê của Viện Dinh dưỡng quốc gia năm 2024, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể thấp còi 19,6%, tập trung ở khu vực miền núi và nông thôn. Tại Hải Phòng, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng thể thấp còi 15,3%, thể gày còm 3,0% và thừa cân, béo phì 7,0%. Kết quả đánh giá trẻ em từ 0 đến dưới 16 tuổi thuộc hộ nghèo, cận nghèo, mới thoát nghèo đợt I cho thấy: tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân ở trẻ dưới 5 tuổi là 13,8%, thấp còi 28,2%, gầy còm 5,5%…
Hàng năm Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố đều tiến hành điều tra dinh dưỡng nhằm giúp phát hiện sớm trẻ suy dinh dưỡng, thừa cân, béo phì hoặc thiếu vi chất để can thiệp kịp thời. Tuy nhiên, để hạn chế tình trạng trẻ suy dinh dưỡng, cần tăng cường truyền thông dinh dưỡng tại trường mầm non, hỗ trợ giáo viên và phụ huynh cập nhật kiến thức chính thống, nhất là trong giai đoạn 1.000 ngày đầu đời, thời kỳ vàng cho phát triển thể chất và trí tuệ; khuyến khích nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, tiếp tục đến 24 tháng…
Bác sĩ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật thành phố tư vấn dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai
Thạc sĩ, bác sĩ Bùi Thị Thu Hường, Trưởng khoa Dinh dưỡng, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật khuyến cáo: “Cha mẹ cần thường xuyên theo dõi biểu đồ tăng trưởng của trẻ để nhận biết sớm bất thường về cân nặng, chiều cao. Bữa ăn của trẻ phải cân đối theo từng nhóm chất và phù hợp độ tuổi, tránh chạy theo trào lưu hay thông tin thiếu kiểm chứng. Phụ huynh tuyệt đối không tự ý bổ sung vi chất hay vitamin cho trẻ. Việc lạm dụng vitamin D, sắt hoặc các chế phẩm bổ sung khác có thể gây thừa chất, dẫn đến rối loạn chuyển hóa, ảnh hưởng đến gan, thận và sức khỏe lâu dài. Mọi chỉ định vi chất cần dựa trên đánh giá của chuyên gia dinh dưỡng. Khi trẻ có dấu hiệu bất thường, phụ huynh nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và tư vấn kịp thời./.
Đức Thành