Hải Phòng triển khai mô hình khám sức khỏe nâng cao theo chuẩn Nhật Bản
Trong bối cảnh các bệnh không lây nhiễm liên quan đến lối sống ngày càng gia tăng và trở thành nguyên nhân của khoảng 80% số ca tử vong tại Việt Nam, việc chuyển hướng từ “khám – phát hiện bệnh” sang “khám – phòng bệnh – nâng cao chất lượng cuộc sống” đang là yêu cầu cấp thiết. Tại Hải Phòng, mô hình khám sức khỏe nâng cao QOLHC (Quality of Life Health Check) do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) tài trợ đã và đang mở ra một cách tiếp cận mới, hiệu quả, bền vững trong công tác y tế dự phòng.
Từ thực tiễn Nhật Bản đến cộng đồng Hải Phòng
QOLHC là mô hình khám sức khỏe giáo dục được Trường Đại học Hirosaki (Nhật Bản) triển khai thành công tại tỉnh Aomori – địa phương từng có tuổi thọ thấp nhất Nhật Bản. Trên cơ sở những kết quả tích cực đó, Trường Đại học Hirosaki và JICA đã phối hợp chuyển giao mô hình này cho thành phố Hải Phòng thông qua Dự án “Đào tạo nguồn nhân lực để xây dựng chương trình khám sức khỏe nâng cao nhằm hỗ trợ thay đổi hành vi sức khỏe cho người dân thành phố Hải Phòng”.
Dự án được UBND thành phố Hải Phòng phê duyệt triển khai tại Quyết định số 2649/QĐ-UBND ngày 07/9/2020 và điều chỉnh gia hạn tại Quyết định số 630/QĐ-UBND ngày 13/3/2023 do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Thời gian thực hiện dự án từ năm 2023 đến năm 2025. Mục tiêu cốt lõi của dự án là nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ cán bộ Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) thành phố Hải Phòng trong việc triển khai mô hình khám sức khỏe nâng cao, đặc biệt là kỹ năng đánh giá sức khỏe, đánh giá hành vi sức khỏe và truyền thông thay đổi hành vi, từ đó từng bước hình thành đội ngũ cán bộ nòng cốt có khả năng duy trì và nhân rộng mô hình trong cộng đồng.
Khác với mô hình khám sức khỏe truyền thống, QOLHC sử dụng các thiết bị và phương pháp đánh giá hiện đại như: đo huyết áp, đo lực nắm tay, đo sắc màu hữu cơ (carotenoid) phản ánh lượng rau quả trong khẩu phần ăn, đo thành phần cơ thể, test ngồi – đứng, đánh giá chiều dài sải chân… kết hợp với bộ phiếu đánh giá hành vi sức khỏe.
Bác sĩ của CDC Hải Phòng đo sắc màu hữu cơ cho công nhân Công ty TNHH thép JFE Shoji Hải Phòng
Đặc biệt, ngay sau buổi khám, người tham gia được bác sĩ, chuyên gia tư vấn trực tiếp, giải thích kết quả một cách dễ hiểu, đồng thời hướng dẫn điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, vận động và thói quen sinh hoạt phù hợp với từng cá nhân. Kết quả được trả tại chỗ, giúp người dân “hiểu – nhận thức – thay đổi” ngay trong buổi khám. “Điểm khác biệt lớn nhất của QOLHC là chúng tôi không chỉ nói người dân đang có nguy cơ gì, mà còn chỉ ra vì sao có nguy cơ đó và họ cần thay đổi điều gì trong cuộc sống hằng ngày để khỏe mạnh hơn”, lãnh đạo CDC Hải Phòng chia sẻ.
Hiệu quả rõ nét sau 3 năm triển khai
Trong giai đoạn 2023-2025, chương trình QOLHC đã được triển khai thí điểm tại nhiều đơn vị trên địa bàn thành phố, với tổng số 298 người tham gia được đưa vào phân tích thực trạng sức khỏe. Kết quả cho thấy, đa số người tham gia có chỉ số BMI ở mức bình thường (75,2%); tuy nhiên vẫn còn 19,5% thừa cân và 22,5% có mỡ bụng nội tạng cao, đặc biệt ở nam giới. 23,8% người tham gia mắc tăng huyết áp; 15,4% có nguy cơ tiền hội chứng chuyển hóa.
Một vấn đề nổi bật được phát hiện là 91,3% người tham gia có chỉ số sắc màu hữu cơ không đạt, phản ánh khẩu phần ăn thiếu rau xanh so với khuyến nghị 350g/ngày. Bên cạnh đó, nhiều thói quen chưa lành mạnh vẫn tồn tại như bỏ bữa sáng, ăn muộn, sử dụng đồ ngọt thường xuyên. Ở chiều tích cực, đa số người tham gia có thói quen tập thể dục, sức khỏe vận động khá tốt; hơn 70% ngủ đủ giấc và khoảng 65% có sức khỏe tinh thần ổn định.
“Trước đây tôi nghĩ mình khỏe vì không mắc bệnh gì nghiêm trọng. Nhưng sau khi tham gia khám QOLHC, tôi mới biết mình ăn quá ít rau và có nguy cơ tăng huyết áp. Được bác sĩ tư vấn cụ thể, tôi đã thay đổi chế độ ăn và tập luyện đều đặn hơn”, anh Nguyễn Văn T. (người dân tham gia chương trình) cho biết.
Nâng cao năng lực y tế dự phòng, hướng tới nhân rộng mô hình
Song song với hoạt động khám sức khỏe cộng đồng, dự án đặc biệt chú trọng công tác đào tạo nguồn nhân lực. Trong 3 năm, CDC Hải Phòng đã cử 24 cán bộ tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu tại Trường Đại học Hirosaki (Nhật Bản), từng bước làm chủ mô hình QOLHC. Các chuyên gia Nhật Bản cũng trực tiếp sang Hải Phòng hỗ trợ triển khai thí điểm, chuyển giao kỹ thuật và kinh nghiệm thực tiễn.
Theo lãnh đạo CDC Hải Phòng, những kết quả đạt được từ dự án không chỉ góp phần phát hiện sớm yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm mà còn tạo tiền đề quan trọng để ngành Y tế thành phố tiếp tục phát triển các mô hình chăm sóc sức khỏe dựa trên thay đổi hành vi và lối sống trong thời gian tới. “QOLHC là một hướng tiếp cận phù hợp với xu thế y tế dự phòng hiện đại. Chúng tôi kỳ vọng sẽ từng bước nhân rộng mô hình này, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và sức khỏe bền vững cho người dân Hải Phòng”, lãnh đạo Trung tâm nhấn mạnh.
Hải Hà