Đột quỵ xảy ra khi máu vận chuyển lên não bị gián đoạn hoặc khi não chảy máu. Đột quỵ được chia thành các nhóm như đột quỵ do thiếu máu cục bộ (xảy ra khi các động mạch đến não bị tắc nghẽn bởi cục máu đông) và đột quỵ do xuất huyết não (xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ và chảy máu).
Mức độ ảnh hưởng cao nhất của đột quỵ là gây tử vong. Trường hợp may mắn sống sót có thể đối diện với những di chứng nặng nề. Các di chứng sau đột quỵ như sa sút trí tuệ, liệt nửa người, miệng méo, sống thực vật, gặp vấn đề về thị giác, trầm cảm, rối loạn cảm xúc, vận động yếu và khó cử động tay chân, nói ngọng, nói không tròn vành rõ chữ, giao tiếp khó khăn… Hệ quả, người bệnh suy giảm hoặc mất hẳn khả năng lao động và làm việc, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Tùy vào khoảng thời gian phát hiện đột quỵ, cấp cứu và điều trị mà mức độ tổn thương đến hệ thần kinh sẽ khác nhau. Thời gian cấp cứu càng lâu, hệ thần kinh bị tổn hại càng nhiều, gây hậu quả nghiêm trọng, lâu phục hồi, thậm chí không thể phục hồi.
Dấu hiệu nhận biết người bị đột quỵ cần sơ cứu ngay
Đột quỵ xảy ra đột ngột khi ai đó đang làm việc, sinh hoạt bình thường. Khi ấy, các triệu chứng thần kinh khu trú đột nhiên xuất hiện. Các triệu chứng có thể khởi phát và đạt mức độ nặng tối đa ngay từ đầu (thường gặp ở xuất huyết não) hoặc khởi phát đột ngột và tiến triển nặng dần lên thành từng nấc (trong nhồi máu não).
Các dấu hiệu nhận biết: tê, yếu một bên cơ thể (mặt, tay, chân), nói khó (nói ngọng), rối loạn thị lực (nhìn mờ, nhìn đôi), chóng mặt, mất thăng bằng, và đau đầu dữ dội đột ngột.
Cách sơ cứu đột quỵ tại nhà
Đột quỵ có thể khiến người bệnh mất thăng bằng hoặc bất tỉnh, có thể té ngã. Nếu cho rằng bản thân hoặc ai khác xung quanh bị đột quỵ, hãy làm theo các bước sau:
Bước 1: Gọi dịch vụ cấp cứu khẩn cấp
- Đây là bước quan trọng nhất. Cung cấp thông tin về tình trạng bệnh nhân và vị trí để được hỗ trợ nhanh nhất.
- Nếu bạn đang có các triệu chứng đột quỵ, hãy nhờ người khác gọi giúp và giữ bình tĩnh nhất có thể trong khi chờ đợi.
- Nếu bạn đang chăm sóc người bị đột quỵ, hãy đảm bảo rằng người bệnh đang ở một vị trí an toàn, mặc quần áo thoáng mát, không gian thoải mái.
Bước 2: Sơ cứu đột quỵ trong lúc chờ cấp cứu
- Kiểm tra xem người bệnh còn đang thở. Nếu không thấy nhịp thở, hãy thực hiện hô hấp nhân tạo.
- Nếu người bệnh cảm thấy khó thở, hãy nới lỏng quần áo, phụ kiện bó sát như cà vạt, khăn cổ, thắt lưng… để người bệnh dễ thở hơn.
- Nếu bệnh nhân ngừng tim, thực hiện xoa bóp tim ngoài lồng ngực. Dùng khăn tay quấn vào ngón tay trỏ để lấy sạch đờm, dãi trong miệng người bệnh.
- Tháo răng giả cho bệnh nhân (nếu có) tránh bị hóc, sặc. Tuyệt đối không đưa bất cứ gì vật gì vào miệng người bệnh.
- Bình tĩnh khuyên nhủ và trấn an người bệnh.
- Đắp chăn giữ ấm cơ thể người bệnh.
Bước 3: Cung cấp thông tin về tình trạng của người bệnh
- Ghi nhớ nguyên nhân, biểu hiện, thời điểm triệu chứng bắt đầu xuất hiện, có bị ngã, đập đầu hay không; liệt kê các loại thuốc đang sử dụng… của người bệnh để cung cấp cho nhân viên y tế.
Những sai lầm cần tránh khi sơ cứu đột quỵ
- Không để người bệnh nằm ngửa mà nên nằm nghiêng. Tư thế nằm này giúp đề phòng trường hợp bệnh nhân nôn ói (dịch nôn có thể dễ dàng thoát ra ngoài, không gây tắc nghẽn đường thở hoặc gây suy hô hấp); nằm ngửa cũng có thể gây ra tình trạng lưỡi bị tụt xuống họng, gây cản trở, bít tắc đường thở (khi người bệnh ở trạng thái hôn mê).
- Không cố gắng làm người bệnh tỉnh táo bằng cách vỗ vào mặt hoặc lắc mạnh.
- Không cho bệnh nhân ăn uống hay sử dụng thuốc.
- Không dùng kim chích 10 đầu ngón tay hay chân của người bệnh.
- Không thực hiện cạo gió cho người bệnh.
- Không nên để bệnh nhân nằm lâu 1 chỗ mà cần khẩn trương đưa đi cấp cứu.
“Thời gian vàng” trong sơ cứu và điều trị đột quỵ.
Với bệnh nhân bị đột quỵ, mỗi phút trôi đi sẽ có 2 triệu tế bào thần kinh chết dần. Sau 3 giờ, khu vực vùng não xảy ra tai biến và mô não cận kề sẽ bị hư hại khó phục hồi. Thời gian “vàng” để cấp cứu bệnh nhân đột quỵ là 3 – 4,5 giờ đầu sau khi phát hiện các dấu hiệu đầu tiên và được cấp cứu bằng các thuốc tiêu huyết khối đường tĩnh mạch; hoặc trong 24 giờ đầu bằng phương pháp lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học (tùy thuộc vùng não tổn thương) đối với các bệnh nhân đột quỵ thiếu máu não thì khả năng người bệnh được cứu sống hay hạn chế di chứng rất cao. Do đó việc nhanh chóng sơ cấp cứu ban đầu và vận chuyển người bị đột quỵ não đến cơ sở y tế gần nhất là cực kỳ quan trọng, giúp tăng cơ hội sống và giảm nguy cơ biến chứng cho người bệnh.
Lê Tuyến